Orri honetan euskalkien kokapena eta horiei dagozkien herriak aurkituko dituzu, bi sailkapen desberdinen arabera: Louis Loucien Bonaparteren sailkapen tradizionala eta Koldo Zuazoren egungo sailkapena. Horietako bakoitzean klik eginez gero, euskalkiaren deskribapena aurkituko duzu, eta horri dagozkion herriak.
Behe Nafarrera
Luzaiden mintzatzen den hizkera da. Luzaide, izan ere, administrazioz Nafarroa Garaikoa bada ere, urez eta hizkuntzaz Nafarroa Behereko azken herria besterik ez da.
Euskara mintzatuaren ezaugarri orokorrez gain , Luzaideko euskara ezaugarri hauetan aldentzen da batueratik:
Morfologia (aditza,izena)/Fonetika/Lexikoa/Sintaxia
MORFOLOGIA
Aditza
1- Luzaiden -a- agertzen da adizki sintetikoen lehenaldian: nakien, nauken, zakien, zagoen, zabilen... etb, (batua neukan, zebilen... etb.)
2- Aditza laguntzailez jokatzean ez dira sortzen iparraldeko goi nafarreran adina kontrakzio. Baina bai, berriz behar eta nahi + laguntzaile erakoetan:
plantatu behautelaikan 
3- Euskalki honetan estandarraz kanpoko makina bat adizki aditzen dira. Batuazko bertsioak argitzen du kasuan kasuko baliokidea zein den:
subentzione azkarrak diuzte (=dituzte)
gure mendiak yaten dazkigute (=dizkigute) horien kabalek
(baina cf. también:
ta gaineat errain dizut gauza at
bana horren gainian denak elgar hartiak gira (=gara)
makur ukaiten ziena (=zutena) Luzaideko kabaladunek
4- -n akabera duten aditzetan (edan, egon, izan etb), geroaldiko forma egiteko -en erabiltzen da. Eskuarki -ain ebakitzen da:
ta gaineat errain dizut gauza at
5- Euskalki honetan asko erabiltzen dira -rik erantsitako partizipioak, iparraldeko goi nafarreran gutxi edo batere aditzen ez direnak:
enbreatuik edo gudronoztatuik
6- Euskalki honek -iten gisako aditz izenak (emaiten, erraiten) erabiltzen ditu, iparraldeko euskaran eta iparraldeko goi nafarreran bezala:
makur ukaiten ziena Luzaideko kabaladunek
IZENA
7- Pluralean beti bereizten dira nor eta nork (-ak eta -ek):
gure mendiak yaten dazkigute horien kabalek
makur ukaiten ziena Luzaideko kabaladunek
8- Genitibo singularraren kontrakzio ohikoa -ain da:
guhaunain eta hesten ai giela
9- Soziatibo atzizkia -ekilan da (batua -ekin):
pazientziaikilan
10- Nora kasuko atzizkia -rat da:
biziki untsa mendirat heltzeko
ta gaineat errain dizut gauza at
11- Erdarazko -ón bukaera -oin gisara moldatzen da Luzaiden (iparraldeko goi nafarreran eta hegoaldeko goi nafarreran -on; batuaz maizenik -oi):
eztut uste arrazoin haundik bauten hola hola agertzeko
12- Erdarazko -(c)ión atzizkia -zione gisara moldatu da (iparraldeko goi nafarreran -zio):
subentzione azkarrak diuzte
guk eztuu nehori esplikazione eman behar
13- Datibo pluralak -er hartzen du (batua -ei):
leheno´re errana dut beste erreportero batzuer
14- Izenorde intentsiboak nihau, guhau etb. erakoak dira:
guhaunain eta hesten ai giela
FONETIKA
16- -ua taldea -ia ebakitzen da:
Mendi gain guzia elurrak hartia du
bana horren gainian denak elgar hartiak gira
17- Ez dago i-ren ondoko asimilazio bustidurarik:
profitatu ute anitz mendi hori
orai guk hestian min iten du
makur ukaiten ziena Luzaideko kabaladunek
ta gaineat errain dizut gauza at
bana horren gainian denak elgar hartiak gira
pazientziaikilan
18- Deklinabidean, -ea (etxea) -ia ebakitzen da maizenik:
orai guk hestian min iten du
orai ez dira artzen al lanian
bana horren gainian denak elgar hartiak gira
Bana jeneralian ya...
19- Ez dago bokal harmoniarik (dirua>dirue, ogia>ogie):
Mendi gain guzia elurrak hartia du
gure mendiak yaten dazkigute horien kabalek
ta gaineat errain dizut gauza at
20- Aldizka gertatu da hitz (gehienbat aditz) baten hasierako bokala galtzea (aferesia), Nafarroa Garaiko hainbat herritan izaten den bezala:
kusten al da
21- Hitz barrenean ere badirudi bokal batzuk galdu izan direla (sinkopa), nahiz ez dirudien prozesu hedatua eta bizia denik:
orai ez dira artzen (=aritzen) al lanian
22- Joan, jarri, jende eta antzeko hitzetan hasierako soinua y- da:
elurrak eta yoan artio
gure mendiak yaten dazkigute horien kabalek
Gaztelerazko jota mailegu berrienetan baizik ez da aditzen:
Bana jeneralian ya...
23- Hasperena badago Luzaiden (hegoaldeko puntu bakarra da) baina badirudi ahultzen hasia dela, gure grabazioan informanteak ez baitu behin ere h-rik ebakitzen (mintzakidearen euskarara moldatu nahiagatik izan daiteke):
eztut uste arrazoin haundik bauten hola hola agertzeko
bana horren gainian denak elgar hartiak gira
LEXIKOA
24- Luzaideko euskararen lexikoa, bide den bezala, erabat ekialdekoa da. Hemengo hitz eta aldaki asko Iparraldeko euskaran usatzen direnak dira: anitz `asko´; hetsi `itxi´; xerka `bila´; guzi `guzti´; orai `orain´; artio `arte´; azkar `sendo´; biziki `oso´; untsa `ongi´; kabala `azienda, ganadua´; fini izan `akabo izan´; nehor `inor´; ukan `izan, eduki´; elgar `elkar´; bana `baina´.
orai guk hestian min iten du
zeren xerka dailtzan
subentzione azkarrak diuzte
biziki untsa mendirat heltzeko
gure mendiak yaten dazkigute horien kabalek
makur ukaiten ziena Luzaideko kabaladunek
leheno´re errana dut beste erreportero batzuer
Fini da hori
bana horren gainian denak elgar hartiak gira
25- Bere kokaera dela medio, frantsesetiko mailegu franko ere erabiltzen ditu: profitatu `probetxatu´; gudronoztatu `pikea bota´ (<fr. goudron `pikea´); arranyatu `konpondu´ (<fr. arranger):
profitatu ute anitz mendi hori
enbreatuik edo gudronoztatuik
Ez, ez; eztugu forma hortan arranyatzen al
SINTAXIA
26-Euskalki honetan -larik(an) atzizkiak -nean lekutu du denbora funtzio guztietatik:
plantatu behautelaikan
27- Uste-ren menpeko konpletiboek zilegi dute -n eramatea -la-ren ordez:
eztut uste arrazoin haundik bauten hola hola agertzeko
28- -ten ahal perifrasia erabiltzen da ahalkerarako, bai eta ezezko esaldietan ere:
orai ez dira artzen al lanian
kusten al da
Ez, ez; eztugu forma hortan arraiñatzen al
29- -te/-tze erako aditz izenek (ikuste, hartze, etb...) zilegi dute objetoa genitiboan jartzea:
guhaunain eta hesten ai giela
gure gauzen defendiatzen
30- Maiz gertatzen da nori sintagma baten eta aditzaren artean komunztadurarik ez izatea:
leheno´re errana dut beste erreportero batzuer
guk eztuu nehori esplikazione eman behar
Behe Nafarrera
Luzaiden mintzatzen den hizkera da. Luzaide, izan ere, administrazioz Nafarroa Garaikoa bada ere, urez eta hizkuntzaz Nafarroa Behereko azken herria besterik ez da.
Euskara mintzatuaren ezaugarri orokorrez gain , Luzaideko euskara ezaugarri hauetan aldentzen da batueratik:
Morfologia (aditza,izena)/Fonetika/Lexikoa/Sintaxia
MORFOLOGIA
Aditza
1- Luzaiden -a- agertzen da adizki sintetikoen lehenaldian: nakien, nauken, zakien, zagoen, zabilen... etb, (batua neukan, zebilen... etb.)
2- Aditza laguntzailez jokatzean ez dira sortzen iparraldeko goi nafarreran adina kontrakzio. Baina bai, berriz behar eta nahi + laguntzaile erakoetan:
plantatu behautelaikan
3- Euskalki honetan estandarraz kanpoko makina bat adizki aditzen dira. Batuazko bertsioak argitzen du kasuan kasuko baliokidea zein den:
subentzione azkarrak diuzte (=dituzte)
gure mendiak yaten dazkigute (=dizkigute) horien kabalek
(baina cf. también:
ta gaineat errain dizut gauza at
bana horren gainian denak elgar hartiak gira (=gara)
makur ukaiten ziena (=zutena) Luzaideko kabaladunek
4- -n akabera duten aditzetan (edan, egon, izan etb), geroaldiko forma egiteko -en erabiltzen da. Eskuarki -ain ebakitzen da:
ta gaineat errain dizut gauza at
5- Euskalki honetan asko erabiltzen dira -rik erantsitako partizipioak, iparraldeko goi nafarreran gutxi edo batere aditzen ez direnak:
enbreatuik edo gudronoztatuik
6- Euskalki honek -iten gisako aditz izenak (emaiten, erraiten) erabiltzen ditu, iparraldeko euskaran eta iparraldeko goi nafarreran bezala:
makur ukaiten ziena Luzaideko kabaladunek
IZENA
7- Pluralean beti bereizten dira nor eta nork (-ak eta -ek):
gure mendiak yaten dazkigute horien kabalek
makur ukaiten ziena Luzaideko kabaladunek
8- Genitibo singularraren kontrakzio ohikoa -ain da:
guhaunain eta hesten ai giela
9- Soziatibo atzizkia -ekilan da (batua -ekin):
pazientziaikilan
10- Nora kasuko atzizkia -rat da:
biziki untsa mendirat heltzeko
ta gaineat errain dizut gauza at
11- Erdarazko -ón bukaera -oin gisara moldatzen da Luzaiden (iparraldeko goi nafarreran eta hegoaldeko goi nafarreran -on; batuaz maizenik -oi):
eztut uste arrazoin haundik bauten hola hola agertzeko
12- Erdarazko -(c)ión atzizkia -zione gisara moldatu da (iparraldeko goi nafarreran -zio):
subentzione azkarrak diuzte
guk eztuu nehori esplikazione eman behar
13- Datibo pluralak -er hartzen du (batua -ei):
leheno´re errana dut beste erreportero batzuer
14- Izenorde intentsiboak nihau, guhau etb. erakoak dira:
guhaunain eta hesten ai giela
FONETIKA
16- -ua taldea -ia ebakitzen da:
Mendi gain guzia elurrak hartia du
bana horren gainian denak elgar hartiak gira
17- Ez dago i-ren ondoko asimilazio bustidurarik:
profitatu ute anitz mendi hori
orai guk hestian min iten du
makur ukaiten ziena Luzaideko kabaladunek
ta gaineat errain dizut gauza at
bana horren gainian denak elgar hartiak gira
pazientziaikilan
18- Deklinabidean, -ea (etxea) -ia ebakitzen da maizenik:
orai guk hestian min iten du
orai ez dira artzen al lanian
bana horren gainian denak elgar hartiak gira
Bana jeneralian ya...
19- Ez dago bokal harmoniarik (dirua>dirue, ogia>ogie):
Mendi gain guzia elurrak hartia du
gure mendiak yaten dazkigute horien kabalek
ta gaineat errain dizut gauza at
20- Aldizka gertatu da hitz (gehienbat aditz) baten hasierako bokala galtzea (aferesia), Nafarroa Garaiko hainbat herritan izaten den bezala:
kusten al da
21- Hitz barrenean ere badirudi bokal batzuk galdu izan direla (sinkopa), nahiz ez dirudien prozesu hedatua eta bizia denik:
orai ez dira artzen (=aritzen) al lanian
22- Joan, jarri, jende eta antzeko hitzetan hasierako soinua y- da:
elurrak eta yoan artio
gure mendiak yaten dazkigute horien kabalek
Gaztelerazko jota mailegu berrienetan baizik ez da aditzen:
Bana jeneralian ya...
23- Hasperena badago Luzaiden (hegoaldeko puntu bakarra da) baina badirudi ahultzen hasia dela, gure grabazioan informanteak ez baitu behin ere h-rik ebakitzen (mintzakidearen euskarara moldatu nahiagatik izan daiteke):
eztut uste arrazoin haundik bauten hola hola agertzeko
bana horren gainian denak elgar hartiak gira
LEXIKOA
24- Luzaideko euskararen lexikoa, bide den bezala, erabat ekialdekoa da. Hemengo hitz eta aldaki asko Iparraldeko euskaran usatzen direnak dira: anitz `asko´; hetsi `itxi´; xerka `bila´; guzi `guzti´; orai `orain´; artio `arte´; azkar `sendo´; biziki `oso´; untsa `ongi´; kabala `azienda, ganadua´; fini izan `akabo izan´; nehor `inor´; ukan `izan, eduki´; elgar `elkar´; bana `baina´.
orai guk hestian min iten du
zeren xerka dailtzan
subentzione azkarrak diuzte
biziki untsa mendirat heltzeko
gure mendiak yaten dazkigute horien kabalek
makur ukaiten ziena Luzaideko kabaladunek
leheno´re errana dut beste erreportero batzuer
Fini da hori
bana horren gainian denak elgar hartiak gira
25- Bere kokaera dela medio, frantsesetiko mailegu franko ere erabiltzen ditu: profitatu `probetxatu´; gudronoztatu `pikea bota´ (<fr. goudron `pikea´); arranyatu `konpondu´ (<fr. arranger):
profitatu ute anitz mendi hori
enbreatuik edo gudronoztatuik
Ez, ez; eztugu forma hortan arranyatzen al
SINTAXIA
26-Euskalki honetan -larik(an) atzizkiak -nean lekutu du denbora funtzio guztietatik:
plantatu behautelaikan
27- Uste-ren menpeko konpletiboek zilegi dute -n eramatea -la-ren ordez:
eztut uste arrazoin haundik bauten hola hola agertzeko
28- -ten ahal perifrasia erabiltzen da ahalkerarako, bai eta ezezko esaldietan ere:
orai ez dira artzen al lanian
kusten al da
Ez, ez; eztugu forma hortan arraiñatzen al
29- -te/-tze erako aditz izenek (ikuste, hartze, etb...) zilegi dute objetoa genitiboan jartzea:
guhaunain eta hesten ai giela
gure gauzen defendiatzen
30- Maiz gertatzen da nori sintagma baten eta aditzaren artean komunztadurarik ez izatea:
leheno´re errana dut beste erreportero batzuer
guk eztuu nehori esplikazione eman behar
